هماچوری(وجود خون در ادرار)

 

بطور کلی، رویت بیش از ۵ گلبول قرمز در نمونه ی ادراری سانتریفیوژ شده بیمار هماچوری اطلاق میگردد.

 

انواع

بسته به مقدار RBC(گلبول قرمز) در ادرار:

1.هماچوری آشکار ( Gross hematuria):

خون در ادرار توسط خود بیمار قابل مشاهده است.

2.هماچوری میکروسکوپیک(non visible hematuria): تشخیص با U/A و یا میکروسکوپی.

               

 

طبقه بندی انواع علل بسته به زمان خونریزی:

2.اگر خونریزی فقط در ابتدای جریان ادراری دیده شود احتمالا ضایعات قدام پیشابراه، یورتریت ها(عفونت پیشابراه)، تنگی مجرای ادراری در پسران جوان می توانند به عنوان علل احتمالی مطرح شوند.

3.رویت خون واضح در انتهای جریان ادرای می‌تواند به علت مشکلات مجرای ادراری خلفی یا گردن مثانه یا تریگون مثانه باشد.

شایعترین علل بوجود آورنده خونریزی انتهایی عبارتند از:التهاب و عفونتذمجرای خلفی،پولیپ و تومور گردن مثانه 

هماچوری یا خونریزی در کل جریان ادرار : منشا در مثاته یادر محلی بالای مثانه مثلاً لوله های جالب و کلیه ها می باشد(سنگ،تومور، سل،نفریت)

گاهی اوقات علت خونریزی یا هماچوری می تواند بدلیل بیماریهای کلیوی باشد. در خونریزی های با منشأ کلیوی یاگلومرولارمعمولا رنگ ادرار قهوه ای بوده و در آزمایش انجام شده گلبولهای قرمز به صورت دسته های بهم متصل یا RBC CAST دیده می شوند و در مواردی پروتئینوری یا وجود پروتئین در ادرار دیده میشود.

 

 

هماچوری کاذب: تغییر رنگ ادرار به علل کم اهمیت مثلاً وجود رنگدانه ها یا پیگمان ها(مثلا در موارد مصرف رنگ های غذایی یا مواد غذایی خاص، داروها و میوگلوبولین)

نکته مهم این است که وجود خون در ادرار گاهی بسیار با اهمیت است. خونریزی ادراری می تواند به تنهایی یا در کنار سایر علایم ادراری باشد. 

هماچوری یا خونریزی ادراری به تنهایی باید بعنوان یک علامت از تومور مثانه یا کلیه در نظر گرفته شود مگر خلافش ثابت شود. در این موارد خونریزی معمولا متناوب است و خونریزی ممکن است تا ماه ها عود نکند. گاهی قطع شدن خونریزی باعث می شود که بیمار از اهمیت خونریزی غفلت کند و در حالیکه بیماری وی در حال پیشرفت است درصدد درمان برنیاید. 

 

علل کمتر شایع هماچوری بدون درد عبارتند از:

سنگ شاخ گوزنی

کلیه پلی کیستیک

هیپرپلازی پروستاتیک (بزرگ شدن اندازه پروستات)خوش خیم

کیست منفرد کلیه

بیماری سیکل سل

هیدرونفروز(ورم کلیه)

 

در یکسری از موارد ادرار بیمار رنگی است و ممکن است گمان شود که خون در ادرار وجود دارد و باعث نگرانی فرد شود. در زیر شایعترین علل تغییر رنگ ادرار را نام برده ایم:

تغییر رنگ ادرار بیمار خانم ها در سنین قاعدگی بدلیل آمیخته شدن خونریزی قاعدگی با ادرار.     

مصرف یکسری داروها مثل ریفامپین،نیتروفورانتویین،سولفونامید و نیز یکسری مواد غذایی مثل چغندر می تواند باعث تغییر رنگ ادرار بشود. 

 در یکسری بیماریها مثل پورفیریا بدلیل وجود پورفیرین در ادرار، رنگ ادرار تغییر می کند.

 

علایم و نشانه ها

اولین قدم ارزیابی در بیماران مراجعه کننده با هماچوری، گرفتن شرح حال کامل و انجام معاینه فیزیکی دقیق( جهت افتراق علل گلومرولی از علل غیر گلومرولی).

حضور لخته، احتمال اختلال غیر گلومرولی را مطرح میکند.

تب،دردشکم،ادرارکردن دردناک، تکرر ادرار و شب ادراری اخیر میتواند از علایم UTI (عفونت دستگاه ادراری )باشد.

پف کردن چشمها مخصوصا در  اوایل صبح، افزایش وزن، اولیگوری(کاهش مقدار ادرار)، ادرار تیره رنگ و ورم عمومی بدن یا فشار خون یک علت گلومرولار را پیشنهاد میدهد.

عفونت اخیر گلو یا پوست، ممکن است نشان دهنده ی PSGN (گلومرولونفریت پس از استرپتوکوکی)باشد.این بیماری بعنوان یکی از علل شایع خونریزی ادراری در کودکان مطرح می گردد.

اخذ اطلاعات مربوط به فعالیت ورزشی بیمار، عادت ماهیانه، کاتتریزاسیون یا سونداژ اخیر مثانه، مصرف داروهای مشخص یا ماده ی سمی، یا عبور سنگ، در تشخیص کمک کننده است.

سابقه ی خانوادگی سندروم آلپورت، بیماری های کلاژن وسکولار، سنگ کلیه و یا کلیه پلی کیستیک مهم است.

هماچوری همراه با رنال کولیک یا درد کلیوی مطرح کننده سنگ کلیه یا مجاری کلیوی می باشد. 

همچنین هماچوری بطور شایع همراه با سل کلیوی و شیستوزومای عفونی مثانه دیده می شود. در این بیماریها خونریزی معمولا در انتهای جریان ادراری مشاهده می شود هرچند ممکن است در ابتدا یا اواسط ادرار  ظاهر شود.

گاهی ورید های متسع میتوانند به ‌طور ثانویه با بزرگ شدن پروستات، پیشرفت کنند که ممکن است حین زور زدن برای ادرار، پاره شوند و باعث هماچوری gross یا میکروسکوپیک شوند.

 

معاینه فیزیکی

اندازه گیری BP(فشارخون)

ارزیابی ادم یا پف آلود بودن دور چشمها

بثورات یا ضایعات پوستی(پتشی پورپورا)

معاینه  شکم برای یافتن:

 کلیه یا مثانه قابل لمس بدلیل انسداد یا احتباس جریان ادراری.

توده ی قابل لمس(تومور کلیوی یا هیدرونفروز)

کبودی روی کلیه(علل عروقی)

معاینه ی دقیق جنیتالیا

معاینه ی پروستات

 

تشخیص:

تست های آزمایشگاهی مورد استفاده در هماچوری، وابسته به یافته های شرح حال و معیانه فیزیکی است.

تست های کمک کننده:

• U/A یا تست آنالیز ادرار: تست رایجی برای بررسی خون در ادرار است که با بکار گیری یک نوار کاغذی مخصوص و نیز بررسی ادرار در زیر میکروسکوپ می توان اطلاعات خوبی در مورد وجود یا عدم وجود خون در ادرار بدست آورد. 

 درموارد آغشته شدن ادرار با خون قاعدگی، کم آبی شدید ویا فعالیت شدید ورزشی ممکن است به صورت کاذب در ادرار بیمار خون مشاهده شود.

• الکترولیت ها،  اوره خون، سطح سرمی کراتینین
• مطالعات هماتولوژیک و انعقادی(CBC، گاهی مقدار plt)
• سطح رندوم کراتینین و کلسیم ادرار

تست های سرولوژی یا سرم شناسی (کمپلمان،ASO،Anti DNAse B ،ANA،dsDNA،ANCA )

• U/C یا کشت ادرار: برای مشخص کردن عفونت‌های ادراری

 

تصویر برداری:

انجام سونوگرافی کلیه ها و مثانه در یافتن علل خونریزی ادراری می تواند کمک قابل توجهی نماید.

در مواردی با توصیه و صلاحدید پزشک معالج می توان از سایر روش های تصویربرداری مانند سی تی اسکن با تزریق کنتراست یا ام آر آی کمک گرفت. 

 

سیستوسکوپی:

یکی یکی از مهمترین ابزارهای تشخیص علت خونریزی ادراری بررسی از طریق آندوسکوپی مجرای ادراری و مثانه می باشد که اصطلاحاً به آن سیستوسکوپی اطلاق می شود. در این روش که به صورت سرپایی و تحت بیهوشی خفیف یا بی‌حسی موضعی توسط جراح ارولوژی انجام می شود می‌توانیم اختلالات و مشکلات مجرای ادراری و ایا ضایعات تومورال مثانه را به راحتی تشخیص دهیم.

دردر یک سری از بیماران مشکوک به بیماریهای کلیوی لازم است که از کلیه ها نمونه برداری یا بیوپسی انجام شود.

 

اندیکاسیون بیوپسی کلیه:

پروتئنوری آشکار

عملکرد کلیوی مختل

هماچوری راجعه ی پایدار

اختلالات سرولوژی(کمپلمان،ANA،dsDNA )

سابقه فامیلی نارسایی کلیوی

اولین قدم در ارزیابی بیمار با ادرار قرمز رنگ، سانتریفیوژ کردن نمونه است که بدانیم رنگ قرمز ادرار رسوب کرده یا شناور است.

 

 

هماچوری یک علامت است و به تنهایی بیماری نیست اما درمان بسته به علت باید انجام بشود.

 

در صورت همراهی با یافته ی آزمایشگاهی یا تصویر برداری مختل، درمان مناسب باید انجام شود.

مداخله ی جراحی در صورت اختلالات آناتومیک خاص(انسداد اتصال حالب و لگن، تومور یا اورولیتیازیس واضح) انجام میشود ولی لزوما هماچوری را درمان نمیکند.

بیماران با هماچوری میکروسکوپیک پایدار باید هر 6-12 ماه  از نظر علایم نشان دهنده ی پیشرفت بیماری های کلیوی بررسی شوند.

 

عوارض ومرگ ومیر

در کل ،کودکان با هماچوری میکروسکوپی بی علامت، سلامت خوبی دارند.

اما در صورت علایم همراه(پروتئینوری، فشار خون بالا، اختلال سطح سرمی کراتینین)، احتمال بروز مشکلات جدی وجود دارد.

 توصیه ما به بیماران عزیز این است که در صورت دیدن خون در ادرار حتی به مقدار جزئی و یا دیدن یک نوبت خون در ادرار حتماً به پزشک معالج خود مراجعه نمایند.

بسیاری از بیماری های کلیه و مثانه اگر در مراحل ابتدایی تشخیص داده شوند و به راحتی قابل کنترل و درمان می باشند.

بیماران بالای ۵۰ سال مخصوصاً افرادی که از دخانیات و سیگار استفاده کرده‌اند در صورت دیدن حتی یک نوبت خون در ادرار می بایست بلافاصله به پزشک خود مراجعه نمایند زیرا در این موارد شایع ترین تشخیص مطرح شده تومورهای مثانه می باشد. تشخیص و درمان زودهنگام تومورهای مثانه می تواند منجر به معالجه کامل بیماری و جلوگیری از عواقب وخیم آن شود.

سهل انگاری عده‌ای از افراد،باعث می شود که تومور پیشرفت کرده و قسمت های زیادی از مثانه را درگیر کند و مخاطرات زیادی برای زندگی فرد به دنبال داشته باشد.